قانون الادب

                        
نسخه خطی حاضر
لغت عربی به فارسی است از تألیفات شرف الدین ابوالفضل حبیش بن ابراهیم بن محمدكمالی تفلیسی از كبار علمای لغت دراواسط قرن ششم هجری و ازمعاصرین عزالدین ابوشجاع قلج ارسلان بن مسعود (متوفی در منتصف شعبان ۵۸۸) از سلاطین شعبه سلاجقه روم ، كه مؤلف درآن لغات رابه اعتبار حرف اخیر در۲۹ كتاب بترتیب ابتثی (كتاب الالف ، كتاب الهمزة ، كتاب بی ، كتاب تی ، الخ) تنظیم كرده و هر كتاب رانیز به نوبه خود باعتبار اوزان نه گانه آتی الذكر به نه نوع تقسیم نموده است ازاین قرار : نوع اول - كلماتی كه حركات ماقبل آخر آنها به نصب است ، نحو : اَبٌّ ، تَبٌّ ، ثبٌّ . نوع دوم - كلماتی كه حركت ماقبل آخر آنها به رفع است ، نحو : اُبٌّ ، تُبٌّ ، ثُبٌّ . نوع سوم - كلماتی كه حركت ماقبل آخر آنها به كسر است ، نحو: اِبٌّ ، تِبٌّ ، ثِبٌّ . نوع چهارم - كلماتی كه ماقبل آخر آنها الف ممدود است ، نحو : آبٌّ ، تابٌّ ، ثابٌّ . نوع پنجم - كلماتی كه ماقبل آخر آنها ضمه ممدود است ، نحو : اُوبٌّ ، تُوبٌّ ، ثُوبٌّ . نوع ششم - كلماتی كه ماقبل آخر آنها كسره ممدود است ، نحو : ایبٌّ ، تیبٌّ ، ثیبٌّ . نوع هفتم - كلماتی كه ماقبل آخر آنها ساكن مسبوق به فتحه است ، نحو: اَتْبٌ ، اَثْبٌ ، اَجْبٌ . نوع هشتم - كلماتی كه ماقبل آخر آنها ساكن مسبوق به ضمه است ، نحو : اُتْبٌ، اُثْبٌ ، اُحْبٌ . نوع نهم - كلماتی كه ماقبل آخر آنها ساكن مسبوق به كسره است ، نحو : اِتْبٌ ، اِثْبٌ ، اِحْبٌ . بعد ازآن به مبحث اسماء پرداخته و درهریك از انواع مذكور اسامی را بحسب تعداد حروف به ثنائی و ثلاثی و رباعی و سداسی و خماسی تقسیم و هرنوع را نیز مذیل به مبحث كنیه ها كرده است . سپس افعال راشرح داده و درآن ضمن توضیح معنی ، ابواب آنها رانیز مشخص و ازیكدیگر متمایز نموده (باگذاشتن یكی از اعداد ۱تا ۶ بر روی هر باب ) ، و پس ازفراغ ازاین همه ، كتاب خود راباشرح فصول زیر بپایان رسانیده است : ۱-اندر دانستن نامهای بزرگان و شعرای عرب ازمرد و زن ، ۲-در معرفت بنیاد مصادر و اوزانش ، ۳-اندر دانستن اوزان جمعهای قیاسی و طریق اوزان هریك .
تزئینات این اثر به شرح زیر است 
دارای سرلوح مذهّب مرصّع زراندود در آغاز نسخه بین سطور صفحات آغازین طلااندازی شده تمام صفحات مجدول به زر محرّر و لاجورد و کمنداندازی به شنگرف ۲۱۷ برگ ۲۸ سطری کاغذ ترمه سمرقندی قطع وزیری بزرگ جلد میشن قهوه ای زرکوب با آستربدرقه ابری



آغاز: بسمله ، سپاس خدای راكه قادر بركمالست قدیم و توانا و بی زوال است كریم و بزرگوار و ذوالجلال است .
انجام: هو ابن عم دنیا ، او پسر عم ویست نزدیك (كذا) ، سپری شدكتاب قانون ادب .